stanford hapishane deneyi
- 21971 yılında philip zimbardo isimli bir sosyal psikolog, insanların sosyal rollere nasıl tepki verdiğine dair bir deney yapma kararı almıştır.
stanford üniversitesi'nin psikoloji departmanı'nın bodrumunda kurulan sahte bir hapishanede 2 hafta sürecek bir deneyde 24 üniversite ögrecisini kullanmış ve öğrencilere sadece günde 85 dolar alacaklarını söylemiştir ve hepsi rolleri duymadan kabul etmiştir.
mahkum olanlara gardiyanları dinlemeleri emirleri yerine getirmelerini; gardiyanlara ise sözlerini dinletebilmek için sert olmaları talimatını verdmiş lakin şiddet uygulanmayacagını belirtmiştir.
mahkum rolünde olacakları tıpkı gerçeğine uygun bir şekilde evlerinden kelepçeleyerek karakola getirmişlerdir. soygun suçundan cezaları kesilip sahte hapishaneye atılmış ve mahkum kıyafetleri giydirilmiştir. her hücreye 3 mahkum yerleştirmiş ve gardiyanlar 8 saatlik vardiyalarla çalışmışlarDır.
birinci gün sorunsuz Geçmiştir ama 2. gün bir hücredeki denekler yatakları devirip kıyafetlerini çıkarıp gardiyanları dinlememişlerdir Ve isyan başlatmışlardır. sıradan üniversite öğrencileri bir kaç gün içinde sadist gardiyanlar ve korkak mahkumlara dönüşmüşlerdir.
36 saat sonunda bir mahkum delice hareketler sergilemeye başlayınca (çığlık atma, küfretme, öfke nöbetleri geçirme) onu serbest bırakmışlar ancak deneyi sonlandırmamışlardır.
deneyin başlamasından 6 gün sonra bütün denekler bunun bir deney olduğunu bildiği halde öyle bir psikolojik travma geçirmişlerdir ki deney sonlandırılmak zorunda kalınmışTır.
gardiyanlar bunun bir rol olduğunu bildiği halde şiddetli baskılar uygulamış gereğinden fazla sadistleşmişlerdir.
normal hayatta kendileri ile aynı düzeyde olduklarını bildikleri gardiyanların bu baskılarına tahammül etmeyen mahkumlar zaman geçtikçe uysal ve korkak davranmaya başlamışlardır.
deney sahibi zimbardo kendisi de bu deneyden etkilenmiş. çünkü kendisi de bu deneyin içinde hapishane müdürünü oynamıştır. tamamen rol yapması gereken gardiyanların rol yapması gereken mahkumlara yaptığı işkenceye izin vermiştir.
bu deney insanların toplumun verdiği rolleri farkında olmadan nasıl içselleştirdiğini ve rolleri yerine getirdiğini gözler önüne sermiştir. bir çok tartışmanın konusu olmuş bu deney çok fazla ünlenmiş hatta hakkında filmler çekilmiştir.
(bkz: the experiment)
(bkz: das experiment ) - Metnin içeriği dolu dolu ama üslubu anlatım bozuklukları ile dolu. :/