zehirli ağacın meyvesi de zehirlidir
- 1temel bir hukuk kuralıdır.
bir delilin elde edilme yolları eğer hukuka uygun değilse bu şekilde elde edilen delil de hukuka uygun değildir. - boktan analojiymiş. örneğin suç işleyen babanın suçla alakasız oğlunu da içeri atmak gerekirdi bu mantıkla.
- 2suç ve cezanın şahsiliği ilkesi ile çelişen metafor.
hukukta bir benzetme yapılmış. usulsüz toplanan delil = zehirli ağaç, usulsüz yolla elde edilmiş delil ile alınan sonuç = zehirli meyvesi.
şimdi pek çok edebi eserde de geçen anne/baba - çocuğu ikilisine benzetilen ağaç - meyve ikilisi olarak düşünelim. zehirli ağaç = suç işlemiş anne/baba, bu ağacın meyvesi de zehirlidir dendiğinde çocuklarını da suçlu kabul edip anne/babanın işlediği suçtan dolayı cezalandırmak gerekir demektir ki bu da suç ve cezanın şahsiliği ilkesine aykırıdır. demek ki neymiş? zehirli ağacın meyvesi zehirli olmayabilirmiş.
güzel bir metafor olabilmesi için herhangi bir istisna tarafından çürütülemeyecek olması gerekirdi.
tanım: boktan bir hukuk metaforu. - konu ilkenin neye değindiği değil. ben "zehirli ağaç ve meyvesi" metaforunun temsil ettiği ilkenin kendisine bok atmıyorum. sadece metaforun kendisi yanlış çünkü istisnaları olabilir. nesini anlamakta güçlük çekiyosunuz? benzetme yanlış. benzetmenin neye gönderme yaptığı umrumda değil sizin de olmamalı. "bu benzetmede şundan şundan bahsediliyo ama..." ne alaka kardeşim? aynı benzetmeyi yaparak her ilkeye gönderme yapalım o zaman. delille alakalı olan ilkeye zehirli ağacın meyvesi de zehirlidir diyelim. suç ve cezanın şahsiliği ilkesine zehirli ağacın meyvesi zehirli olmayabilir diyelim. bilmem ne ilkesine zehirli ağacın meyvesi hiç olmaz diyelim böyle böyle türetelim her yeri ağaçlı ve meyveli benzetmelerin varyasyonlarıyla dolduralım güzel olur mu öyle? bi noktadan sonra ağaçlı ve meyveli benzetmelerin birbiriyle çelişmeye başladığın göreceksiniz çünkü güzel bir benzetme değil.
- Değişik bir bakış açısı. ben hak veriyorum
- 3tam bir facia benzetme.
- 4esasen evrensel bir hukuk kuralının ifade ediliş şeklidir. Nedir peki bu evrensel hukuk kuralı? hukuka aykırı delil dikkate alınamaz. yani hukuka aykırı şekilde bir delil elde edilmiş ise bu delil hüküm tesis etmek için yeterli değildir. hukuk kuralı şudur; hukuka aykırı delil dikkate alınamaz bunu açıklayan benzetme ise (bkz: zehirli ağacın meyvesi de zehirlidir) benzetmesidir.
şimdi bu benzetme; edebiyatta şurda ya da burda, herhangi bir yerde, isterse gerçek hayatın ta kendisinde, farklı bir durumu ifade etmek için kullanılırsa bu haliyle hukuki düzlemde ifade edilen durumu mantıksız kılmaz yani bir çok edebi eserde, anne/baba - çocuk ilişkisini ağaç ve meyvesine benzetip, suç işleyen anne ve babanın meyvesi olan çocuğun da suçlu olacağını iddia ederek metaforu eleştirmek mantık sınırlarının kabul edeceği bir şey değildir.
nasıl ki fatiha suresi ile başlayıp subhaneke duası ile bitiren çocuklara bir şey demiyorsak bu zaviyeden bakabiliriz ancak.
çünkü metaforu başka bir düzlemden alıp o metafora başka bir düzlemdeki metaforun sonucunu vermek mantıklı bir eylem değil. - lol. hala hukuk ilkesini anlatıyor. kardeşim. benzetmeler, metaforlar genel geçer şeyler olmalıdır. kaliteli bir benzetme evrendeki bütün olasılıkları göz önüne alarak yapılmış benzetmedir. anladın? ki sonradan " ya sen böyle böyle dediydin ama bak bu durumdayken dediğin gibi olmadı" demesinler. peki ben neden buna bu kadar takıldım dimi? alt tarafı bi benzetme. birbiriyle çelişen aynı temalı bir sürü atasözü falan da var (onlar da bi çeşit metafor). iti an çomağı hazırla - iyi insan lafının üstüne gelir, damlaya damlaya göl olur - taşıma su ile değirmen dönmez, kervan yolda düzelir - balık baştan kokar... ve daha bir sürü birbiriyle çelişen atasözleri var. ama bu atasözleri eğlence maksatlı kullanılan şeyler. kullanan kişi atasözünün her durumda geçerli olamayacağının farkında değilse zaten çok tehlikeli bi kafada demektir. hukuk gibi ciddi bi alanda bu boktan metafora gerek yok demeye çalışıyorum. yoksa hukukta da atasözlerini esas alarak ilkeler oluşturabilirdik mesela. "balık baştan kokar" derdik suçluları direkt idam ederdik nasılsa adam olmazlar diye. siz hukuk101 öğrencileri derste sıkılmayın diye araya romantik bi benzetme koyalım kalın kafalarında daha iyi kalır belki diye metafor falan eklemişler ellerine yüzlerine bulaştırmışlar kısacası. bahsi geçen ilke düzgün ve net bir şekilde ifade edilebiliyor zaten: "şerefsizce yollarla delil toplamayın ulan!" metafora falan gerek yok zaten.
- başka bir sahada mı? duyan benzetmeyi alıp botanik sahasında kullandım da bak zehirli ağaç olduğu halde meyvesi yenebilien bilmem ne ağacı var dedim. aynı benzetmeyi aynı sahada kullandım. hukuk sahasında. ve aynı sahada kullandığım halde farklı ilkelerde tutarsızlık gösteriyor. asıl ben sana daha nasıl anlatabilirim. yazdığın şeyin ikinci kısmına gelirsek evet benzetmenin başka düzlemde tutmaması hukuksal bir şey değil. ben de tam olarak bu yüzden bu benzetmenin hukuk alanında kullanılmaması gerektiğini savunuyorum. çünkü hukuktan alakasız olarak kendi içinde tutumuyor. hukukta kullanılan metafor yanlış olmuyor. yanlış olan metaforu hukukta kullanmış oluyorsun.