orhun yazıtları

• paylaş
• facebook
• twitter
• filtrele
• bugün
• dün
• güncelliğe göre
• karlıdan ateşliye

1
* *

bilinen ilk yazılı eserlerdir. türk adının ilk geçtiği eser olan kitabeler ikinci göktürk devleti zamanında kül tigin, bilge kağan ve vezir tonyukuk adına dikilmiş olup türklerin kullandığı ilk alfabe olan göktürk alfabesi ile yazılmıştır.
2
moğolistan'ın ulan batur şehrinde yer alan yazıtlardır.
3
veyahut; orhun kitabeleri.
4
hükümdarların halkına hesap verdiği icraatlarını anlattığı bir nevi ulusa sesleniş.
5
İlk türk yazar Yollug tigini tarafından yazılmışlardır.
6
25 kasım 1893 yılında ilk defa okunabilmiş kitabelerdir.
7
T: göktürkler zamanında, bengü taşlar üzerine yazılmış olan metinlerdir.
38 harfli göktürk alfabesiyle yazılmışlardır.
“Türk” adı ilk kez bu metinlerde kullanılmıştır.
Yazıtlarda Çinlilerle yapılan savaşlar anlatılır, bu sebeple nutuk havası taşır.
O dönemdeki türklerin yaşayış, örf, adet ve gelenekleri hakkında bilgiler verir.
Tarihi belge ve siyasetname niteliği taşır.
Yalın bir dil ve saf bir türkçeyle yazılan anıtlar, türk dilinin en köklü mirasıdır.

3 adet abide vardır:

1. Tonyukuk anıtı: başvezir tonyukuk’un ölümü üzerine 725 yılında dikilmiştir. Türklerin çinlilerle olan mücadeleleri anlatılmaktadır. Eser anı özelliği taşımaktadır.
2. Kültigin anıtı: 732 yılında bilge kağan tarafından kardeşi kültigin adına diktirilmiştir. Eserde kültigin’in kahramanlıkları anlatılmaktadır. Göktürklerin savaşları, güçlü dönemi ve çinlilerle olan mücadelelerden bahsedilir.
3. Bilge kağan anıtı: 735 yılında bilge kağan’ın ölümünden sonra oğlu tarafından diktirilmiştir. Eser bilge kağan’ın ağzındandır.

⁃ ilk olarak 1889 yılında nikolay mihayloviç yadrintsev, ulan batur’a 400 km uzakta kültigin ve bilge kağan yazıtlarını bulmuştur.
⁃ 1896 yılında danimarkalı bilim adamı thomson, kültigin ve bilge kağan yazıtlarının yayınını yapmıştır. Aynı zamanda Yazıtları ilk okuyan kişidir.
⁃ Türkiye’de ilk çalışma necip asım bey’e aittir. bilge kağan ve kültigin yazıtlarının çevirisini yapmıştır.
⁃ Daha sonra talat tekin ve Muharrem ergin gibi ünlü türkologlar da yazıtlar üzerinde çalışmalarda bulunmuştur.

8
hakkında herkesin az çok bilgi sahibi olduğu yazıtlardır.
kolaysa okuyun.
( 2 yılda anca okuyabilmiştim. bir arkadaşım 4 yıldır okuyamıyor)
9
Çözülen ilk kelimesi (bkz: tengri) olan Türk tarihine ışık tutan önemli yazıtlardır.

-- spoiler için tıkla --


Üstte gök çökmese, altta yer delinmese, ey Türk ulusu, senin töreni kim bozar?


-- spoiler --


Çin milletinin hilekarlığı hakkında da önemli bilgiler veriyor. Şimdiki Çin'in yerini ise Amerika aldı.

10
4 yazıtın üzerindekilerin de çevrilip kitap haline getirilmiş şeysileri var. Alınabilir.
11
Nutuk özelliği taşımaktadır.
Fonetik ve morfolojik değişimlere uğrayaran bazı kelimeleri hâlâ türkiye türkçesinde kullanıyoruz.

"Üze kök tengri asra yagiz yir kulundikda ikinara kisioglu kilinmis."